İş koçluğu; bireylerin ve ekiplerin net hedefler koymasına, odaklı aksiyonlar planlamasına ve ölçülebilir sonuçlar üretmesine yardım eden, yapılandırılmış bir gelişim ortaklığıdır. Bir iş koçu size “ne yapmanız gerektiğini” söyleyen kişi değildir; aksine doğru soruları sorarak potansiyelinizi açığa çıkarmanıza, öncelikleri berraklaştırmanıza ve ilerlemeyi sürdürülebilir hale getirmenize destek olur. Bu yazı, iş koçluğunun ne olduğunu, ne olmadığını, ilk 90 günde nasıl bir yol izlenebileceğini ve başarıyı nasıl ölçeceğinizi adım adım anlatır.
Koç, mentor ve danışmanın farkı
- Koç: Soru, yansıtma ve çerçevelerle düşünmenizi kolaylaştırır. Çözümü sizin üretmenize alan açar. Sorumluluk sizdedir.
- Mentor: Kendi deneyimlerinden hareketle tavsiye verir, örnek yol haritaları sunar. “Ben olsam” perspektifi baskındır.
- Danışman: Problemi analiz eder, öneri seti ve bazen uygulama planı sunar. Çözümü dışarıdan getirir.
İş koçluğu çoğu zaman bu üç rolün sınırlarına saygılıdır; gerektiğinde kısa bilgi aktarımları olsa da, ana odak güçlü sorular ve farkındalıktır.
İş koçluğu ne değildir?
- Terapi değildir: Duygusal destek içerse de geçmiş travmaların çalışılması terapinin alanıdır.
- Sihirli hap değildir: Koçluk, net hedefler ve disiplinli uygulama gerektirir. Sonuç, tutarlı eylemlerin ürünüdür.
- Performans raporu değildir: Ölçümleme vardır ama koç, yönetici gibi “not veren” pozisyonda değildir.
Oturum yapısı: 50 dakikada değer üretmek
Tipik bir iş koçluğu oturumu 50–60 dakika sürer ve üç bölüme ayrılır:
- Hedefin netleşmesi (10–15 dk): “Bu görüşmeden en değerli çıktınız ne olsun?” sorusu merkezde yer alır. Hedef mümkünse ölçülebilir hale getirilir.
- Keşif ve engeller (20–25 dk): GROW modeli ile seçenekler ve gerçekler konuşulur. Varsayımlar test edilir, engeller dilde görünür kılınır.
- Aksiyon ve taahhüt (10–15 dk): Önümüzdeki hafta yapılacak spesifik adımlar, sorumlular ve ölçütler belirlenir. Gerekirse mini deneyler tasarlanır.
GROW, SMART ve OKR: Hangi çerçeve ne zaman?
Koçlukta çerçeveler düşünmeyi hızlandırır:
- GROW (Goal–Reality–Options–Will): Oturum içi ilerlemek ve çözüm üretmek için idealdir.
- SMART (Specific–Measurable–Achievable–Relevant–Time-bound): Aksiyon ve hedeflerin niteliğini artırır.
- OKR (Objectives and Key Results): 1 çeyrek–1 yıl perspektifinde, ekip ve şirket uyumu için güçlüdür.
Pratik öneri: Oturumda GROW, haftalık takipte SMART, çeyrek planlamasında OKR kullanmak, hem mikro hem makro odak sağlar.
İlk 90 gün planı: Keşif, hedef ve ritim
İş koçluğuna yeni başlayanlar için aşağıdaki 12 haftalık iskelet etkili bir başlangıçtır:
- Hafta 1–2: Keşif ve değerler. Güçlü yönler envanteri çıkarın (ör. VIA, CliftonStrengths). İş hedeflerinizle kişisel değerlerinizi hizalayın.
- Hafta 3–4: Ölçülebilir hedefler. 1 ana hedef + 2 destekleyici hedef belirleyin. Her biri için 2–4 kilit sonuç (KR) yazın.
- Hafta 5–6: Sistemler ve alışkanlıklar. Hedefleri destekleyen haftalık ritüeller tasarlayın (odak blokları, retrospektifler, derin çalışma).
- Hafta 7–8: Engelleri kaldırma. Zaman hırsızlarını listeleyin, “hayır” demeyi pratik edin, devredilebilir işleri devredin.
- Hafta 9–10: Görünürlük ve paydaş yönetimi. Beklentileri yeniden pazarlık edin, küçük kazanımları vitrine çıkarın.
- Hafta 11–12: Değerlendirme ve kalibrasyon. Neleri sürdüreceksiniz, neleri bırakacaksınız? Bir sonraki çeyreğe ışık tutun.
Ölçümleme: Başarıyı görünür kılın
İş koçluğu etkisini tartışmalı olmaktan çıkaran şey ölçümdür. Başlamadan önce “baz çizgisi” toplayın:
- Davranışsal metrikler: Haftalık odak bloğu sayısı, toplantı süresi, geri bildirim sıklığı.
- Sonuç metrikleri: Satış, NPS, proje teslim oranı, işe alım süresi.
- Algı metrikleri: 360 geri bildirim kısa anketleri, ekip nabız yoklamaları.
Her oturumda mikro ölçüm (0–10 ilerleme puanı) yapın. Aylık/çeyreklik panolarla makro resmi güncelleyin.
Sık görülen hatalar ve kaçınma yolları
- Belirsiz hedefler: “Daha iyi lider olmak” yerine “Q4’te 8 geri bildirim oturumu; ekip nabzında +1 puan” yazın.
- Çoklu cepheler: Aynı anda 5 hedef yerine 1–2 hedefe derinleşin.
- Tavsiye bağımlılığı: Koçtan “doğru cevap” beklemek yerine, sorularla cevabı kendiniz inşa edin.
- Takipsizlik: Haftalık 15 dakikalık öz-retrospektif, koçluk yatırımınızın sigortasıdır.
Örnek oturum soruları
- Hedef gerçekleştiğinde hangi kanıtları göreceksiniz?
- Gerçeklikte bugün neler var; neyi abartıyor, neyi gözden kaçırıyorsunuz?
- Seçeneklerinizden hangisi en az çabayla en çok değer yaratır?
- Bu haftanın küçük ama kritik adımı nedir? Ne zaman, nerede, nasıl?
Koçunu nasıl seçeceksin?
İş koçluğu ilişkisinde uyum kritiktir. Kısa bir tanışma görüşmesinde şu sinyallere bakın: Açık sorular soruyor mu? Sizi yargılamadan dinliyor mu? Yöntem ve ölçüm yaklaşımı şeffaf mı? Birlikte çalıştığınızda “hesap verebilirlik” duygusunu güvenli bir alanla dengeleyebiliyor mu?
Son söz: Küçük adımların bileşik etkisi
İş koçluğu, büyük atılımları mümkün kılan küçük ve düzenli adımların bilimidir. Her hafta bir deney, her ay bir kalibrasyon, her çeyrek bir sıçrama… Düzgün tasarlanmış hedefler, net ritüeller ve açık iletişimle ilerleme kaçınılmaz olur. İlk adımınız, bu hafta takviminize 2 odak bloğu ve 15 dakikalık bir öz-retrospektif koymak olabilir. Basit başlayın, sürekli kalın, görünür ölçün.